Γαστρο-Οισοφαγική Παλινδρόμηση

Τί είναι η Γαστρο-Οισοφαγική Παλινδρόμηση (ΓΟΠ)?

Γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση καλείται η παθολογική κατάσταση κατά την οποία το όξινο περιεχόμενο του στομάχου παλινδρομεί προς τον οισοφάγο. Πρόκειται για πολύ συνηθισμένη νόσο, καθώς υπολογίζεται ότι περίπου 1 στους 4 ενήλικες έχουν συμπτώματα παλινδρόμησης τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα ενώ σχεδόν 1 στους 10 ενήλικες έχουν συμπτώματα τουλάχιστον μία φορά την ημέρα. Τα συμπτώματα της νόσου συνήθως περιλαμβάνουν αίσθημα καύσους (“καούρα”) στην άνω κοιλιακή χώρα και πίσω από το στέρνο, ναυτία, όξινη γεύση στο στόμα, φουσκώματα και ερυγές (ρεψίματα). Έχουν την τάση να έρχονται και να φεύγουν και κατά κανόνα επιδεινώνονται μετά από ένα μεγάλο γεύμα και κατά τη διάρκεια της νυχτερινής κατάκλισης. Σπανιότερα, οι ασθενείς με παλινδρόμηση παραπονιούνται για επίμονο βήχα ιδίως τη νύχτα, κρίσεις άσθματος, προβλήματα με τα ούλα, δύσοσμη αναπνοή, πόνο και αίσθημα ξένου σώματος στο λαιμό και βραχνάδα στη φωνή.

Συμπτώματα Γαστρο-οισοφαγικής Παλινδρόμησης

Ο μηχανισμός ανάπτυξης γαστρο-οισοφαγικής παλινδρόμησης έχει μελετηθεί εντατικά. Στο κάτω όριο του οισοφάγου υπάρχει ένας μυϊκός σφιγκτήρας (μία βαλβίδα στην ουσία) που κατά περίπτωση χαλαρώνει για να επιτρέψει την διέλευση τροφής προς το στομάχι ή συσπάται για να εμποδίσει την παλινδρόμηση του όξινου γαστρικού περιεχομένου προς τον οισοφάγο. Παλινδρόμηση συμβαίνει όταν η βαλβίδα αυτή δεν λειτουργεί φυσιολογικά και η πίεση στο εσωτερικό του στομάχου αυξάνεται σε υψηλότερα επίπεδα από αυτά που ο σφιγκτήρας μπορεί να αντεπεξέλθει. Η παρουσία διαφραγματοκήλης, δηλαδή της παθολογικής κατάστασης κατά την οποία ένα μέρος του στομάχου έχει εισέλθει στο θώρακα μέσα από ένα έλλειμμα στο διάφραγμα, απορυθμίζει την ομαλή λειτουργία της βαλβίδας στο κάτω μέρος του οισοφάγου και αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα ανάπτυξης γαστρο-οισοφαγικής παλινδρόμησης. Πρέπει να σημειωθεί βεβαίως ότι η διαφραγματοκήλη δεν αποτελεί συνώνυμο της γαστρο-οισοφαγικής παλινδρόμησης. Πρόκειται για δύο ξεχωριστές νοσολογικές οντότητες οι οποίες συχνά συνυπάρχουν στον ίδιο ασθενή. Υπάρχουν όμως και αρκετοί ασθενείς με ευμεγέθεις διαφραγματοκήλες χωρίς ιδιαίτερα συμπτώματα παλινδρόμησης και πολλοί ασθενείς με έντονα συμπτώματα παλινδρόμησης χωρίς εμφανή διαφραγματοκήλη. Στους παράγοντες κινδύνου που συνδέονται με την εμφάνιση παλινδρόμησης περιλαμβάνονται επίσης το κάπνισμα, η υπερκατανάλωση καφέ, η κατάχρηση αλκοολούχων ποτών, η λήψη κάποιων φαρμάκων, η κύηση και η παχυσαρκία.

Μηχανισμός Γαστρο-οισοφαγικής Παλινδρόμησης

Πώς διαγιγνώσκεται η ΓΟΠ?

Η διάγνωση της γαστρο-οισοφαγικής παλινδρόμησης βασίζεται κυρίως στα συμπτώματα του ασθενούς και επιβεβαιώνεται με ειδικές εξετάσεις. Η γαστροσκόπηση είναι η συνηθέστερη εξέταση που πραγματοποιείται στην κλινική πράξη και μπορεί να δείξει την ύπαρξη διαφραγματοκήλης ή και οισοφαγίτιδας δηλαδή φλεγμονής της εσωτερικής επένδυσης (του βλεννογόνου) του οισοφάγου που οφείλεται σε παρατεταμένο ερεθισμό του από το γαστρικό οξύ που παλινδρομεί. Πρέπει να σημειωθεί ότι η γαστροσκόπηση μπορεί να είναι φυσιολογική παρά την ύπαρξη σημαντικής παλινδρόμησης και στις περιπτώσεις αυτές η διάγνωση επιβεβαιώνεται με μία ειδική εξέταση η οποία μετράει την οξύτητα στο εσωτερικό του στομάχου και του οισοφάγου στη διάρκεια 24ώρου.

Οισοφαγοσκόπηση

Πώς αντιμετωπίζεται η ΓΟΠ?

Η θεραπεία της γαστρο-οισοφαγικής παλινδρόμησης ακολουθεί τρεις βασικές κατευθύνσεις: συμβουλές για αλλαγές στον τρόπο ζωής (“lifestyle”) του ασθενούς, φαρμακευτική αγωγή και χειρουργική αποκατάσταση. Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής που συστήνονται συνήθως αφορούν στη διακοπή του καπνίσματος, περιορισμό στην κατανάλωση καφέ και αλκοολούχων ποτών, απώλεια σωματικού βάρους εάν χρειάζεται, αποφυγή μεγάλων γευμάτων ιδίως αργά το βράδυ και ανύψωση του πάνω μέρους του κρεβατιού κατά 10-20 εκατοστά κατά τη νυχτερινή κατάκλιση. Η αποτελεσματικότητα των μέτρων αυτών είναι μάλλον περιορισμένη στην πλειοψηφία των περιπτώσεων.
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της παλινδρόμησης εμπίπτουν σε τρεις κατηγορίες: α) αντιόξινα φάρμακα, τα οποία εξουδετερώνουν το οξύ που παράγεται στο στομάχι. Συστήνονται για ασθενείς με ήπια ή σπάνια επεισόδια παλινδρόμησης. β) φάρμακα που καταστέλλουν την παραγωγή οξέος από το στομάχι. Περιλαμβάνουν τα νεότερα και πιο αποτελεσματικά φάρμακα κατά της παλινδρόμησης τα οποία ενδείκνυνται για ασθενείς με τις σοβαρότερες μορφές της νόσου. γ) προκινητικά φάρμακα, τα οποία επιταχύνουν την εκκένωση του περιεχομένου του στομάχου. Πρέπει να σημειωθεί ότι όλα τα παραπάνω φάρμακα ελαττώνουν ή εξουδετερώνουν το παραγόμενο οξύ στο στομάχι χωρίς να επιδρούν άμεσα στα αίτια και το μηχανισμό της παλινδρόμησης. Συνεπώς, μετά το πέρας της φαρμακευτικής αγωγής τα συμπτώματα κατά κανόνα υποτροπιάζουν και η πλειοψηφία των ασθενών χρειάζονται φάρμακα για όλη τους τη ζωή.

Φαρμακευτική Αγωγή Γαστρο-οισοφαγικής Παλινδρόμησης

Τί περιλαμβάνει η χειρουργική θεραπεία της ΓΟΠ?

Η χειρουργική θεραπεία απευθύνεται κυρίως σε ασθενείς με εντονότερα συμπτώματα των οποίων η ποιότητα ζωής επηρεάζεται σημαντικά, σε ασθενείς για τους οποίους η φαρμακευτική αγωγή δεν είναι αποτελεσματική και σε ασθενείς (συνήθως νεότερους σε ηλικία) που δεν θέλουν να παίρνουν φάρμακα για το υπόλοιπο της ζωής τους. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης ο χειρουργός αποκαθιστά τη διαφραγματοκήλη (εάν συνυπάρχει) ενώ ταυτόχρονα επιδιορθώνει την ελαττωματική βαλβίδα στο κάτω μέρος του οισοφάγου “τυλίγοντας” το πάνω μέρος του στομάχου (δηλαδή τον θόλο) γύρω από τον κατώτερο οισοφάγο (θολοπλαστική κατά Nissen). Η αποκατάσταση της διαφραγματοκήλης επιτυγχάνεται με την επαναφορά του στομάχου στη κοιλιά και την επιδιόρθωση του ελλείμματος στο διάφραγμα με ράμματα ή με ειδικά βιολογικά πλέγματα. Οι επεμβάσεις αυτές γίνονται εδώ και πολλές δεκαετίες, είναι απόλυτα ασφαλείς και τα αποτελέσματά τους είναι εξαιρετικά. Σε αντίθεση με τη φαρμακευτική αγωγή, αντιμετωπίζουν την ίδια την αιτία του προβλήματος και κατά συνέπεια τα αποτελέσματα είναι μόνιμα. Τα τελευταία χρόνια οι επεμβάσεις κατά της παλινδρόμησης πραγματοποιούνται λαπαροσκοπικά και οι ασθενείς επωφελούνται από τα γενικότερα πλεονεκτήματα της λαπαροσκοπικής χειρουργικής που περιλαμβάνουν ταχύτερη ανάρρωση, βραχύτερο χρόνο νοσηλείας, λιγότερο μετεγχειρητικό πόνο, λιγότερα προβλήματα σχετιζόμενα με τις τομές (μολύνσεις, μετεγχειρητικές κήλες κλπ) και καλύτερο κοσμητικό αποτέλεσμα. Κατά κανόνα οι ασθενείς νοσηλεύονται για μία ή δύο μέρες και επιστρέφουν στις κανονικές τους δραστηριότητες σε περίπου μία εβδομάδα.
Συμπερασματικά, η χειρουργική αποκατάσταση της γαστρο-οισοφαγικής παλινδρόμησης είναι η μοναδική μορφή θεραπείας που αντιμετωπίζει οριστικά και με αξιόπιστο τρόπο μία νόσο που ταλαιπωρεί σημαντικά ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού στις δυτικές κοινωνίες. Απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιτυχή έκβαση των επεμβάσεων αυτών είναι η προσεκτική επιλογή των ασθενών που οδηγούνται στο χειρουργείο καθώς και η πραγματοποίησή τους από χειρουργούς εξειδικευμένους στη λαπαροσκοπική χειρουργική του ανώτερου πεπτικού συστήματος σε κέντρα που διαθέτουν τον κατάλληλο εξοπλισμό.

Θολοπλαστική Nissen